Zespoły bólowe kręgosłupa

Zespoły bólowe kręgosłupa występujące w obrębie kręgosłupa i tkanek okołokręgosłupowych należą do często występujących schorzeń, bardzo uciążliwych dla pacjenta. Ich etiologia jest najczęściej wielokierunkowa. Bóle są konsekwencją zaburzeń i dysfunkcji w samym kręgosłupie lub tkankach okołokręgosłupowych. Problem ten może dotyczyć niemal każdego odcinak kręgosłupa, jednak określone jego części są do tego szczególnie predysponowane. Najczęstszym miejscem lokalizacji tych dolegliwości jest jego dolny odcinek. Według szacunkowych danych, przyjmuje się, że około 80% bólów kręgosłupa dotyczy jego dolnej części. Rzadziej pojawiają się one w odcinku szyjnym, a najrzadziej w segmentach piersiowych. Dolegliwości te obejmują osoby w różnym wieku.

Główną przyczyną wywołującą zespoły bólowe kręgosłupa jest czynnik mechaniczny prowadzący do przeciążania kręgosłupa oraz struktur anatomicznie i czynnościowo z nim połączonych. Wspomniane przeciążenia prowadzą często do zwyrodnień, a następstwem wspomnianych zmian jest drażnienie zakończeń bólowych znajdujących się w:

mięśniach,
więzadłach,
torebkach stawowych,
krążkach międzykręgowych,
trzonach kręgów,
oponie twardej,
pochewkach korzeni nerwowych,
tkance łącznej w obrębie nerwów.

Bardzo ważnym czynnikiem w leczeniu zespołów bólowych kręgosłupa jest postawienie właściwego rozpoznania. W tym względzie istotnego znaczenia nabiera prawidłowo zebrany wywiad jak również zbadanie pacjenta przez specjalistę (specyficzne testy neurologiczne i ortopedyczne).
Często niezbędne do prawidłowego rozpoznania są badania obrazowe takie jak:

zdjęcia rentgenowskie (RTG),
tomografia komputerowa (CT),
jądrowy rezonans magnetyczny (MRI),
tomografia emisyjna pojedynczego fotonu (SPECT),
pozytronowa emisyjna tomografia komputerowa (PET),

W zależności od zajętych struktur oraz stopnia ich dysfunkcji przebieg schorzeń kręgosłupa może charakteryzować się określonymi objawami.
Ból może mieć w tym wypadku charakter:

neurogenny, czyli występować jako:
nerwoból
ból korzeniowy
bóle wegetatywny
somatyczny, określany również jako ból pseudokorzeniowy wynikający z drażnienia struktur poza nerwowych jak np: więzadła, torebki stawowe, mięśnie, powięzi.

Powikłaniem zespołu bólowego korzeniowego, związanego z uciskiem, może być uszkodzenie jednego lub kilku korzeni nerwowych, przebiegające w postaci:

zniesionego lub osłabionego czucia,
zniesionych lub osłabionych odruchów ścięgnistych,
zaburzeń siły mięśniowej (zwykle niedowład wiotki, czasem spastyczny kończyn dolnych np. w mielopatii piersiowej, czyli uszkodzeniu rdzenia kręgowego w odcinku piersiowym, niedowład czterokończynowy w mielopatii szyjnej)
problemów ze zwieraczami (szczególnie w zakresie kontroli i możliwości oddawania moczu)
zaburzenia potencji.

Następstwem przewlekłego bólu są często zmiany w psychice, które dodatkowo pogłębiają bóle (tzw. błędne koło).
Wtedy mogą wystąpić również:

zawroty i bóle głowy,
szumy w uszach,
nudności,
stany lękowe,
depresja.

Głównym powodem, który niewątpliwie zmusza pacjenta do szukania pomocy u specjalisty neurologa jest w większości przypadków ból. Jego stopień nasilenia, charakter, oraz zakres występowania może być różny. Zależy on od drażnionych struktur oraz stopnia zaawansowania choroby. W początkowym stadium choroby może on trwać krótko i ustępować samoistnie po odpoczynku. W miarę rozwoju schorzenia objawy jednak nasilają się i nie wykazują tendencji do ustępowania. Specjalista przeprowadzający wywiad z pacjentem dąży głównie do określenia stopnia bólu, jego umiejscowienia, a także ustalenia czasu jego trwania, rytmu dobowego, oraz sytuacji powodujących jego nasilenie.

1. Zespoły bólowe kręgosłupa - w odcinku lędźwiowym:

Rwę kulszową - zespół chorobowy powstający najczęściej w wyniku wystąpienia patologii krążka międzykręgowego, co powoduje podrażnienie struktur nerwowych. Prócz tego występuje w tym wypadku wtórny jałowy proces zapalny, a także odruchowe napięcie mięśni. Wspomniana dolegliwość bywa również określana jako: ischias, ischialgia.
Rwę udową - zespół chorobowy dotyczący podrażnienia korzeni, które tworzą nerw udowy. Z tego też względu schorzenie to określa się niekiedy mianem femoralgii lub neuralgii femoralis. Objawy choroby przypominają te, które charakteryzują rwę kulszową, jednak obszar ich zasięgu ogranicza się w tym wypadku do przebiegu nerwu udowego.
Zespół ogona końskiego występuje w wyniku ucisku, spowodowanego przez masywną centralną przepuklinę krążka międzykręgowego kilku korzeni nerwowych. Jest to efekt tzw. stenozy (zwężenia) światła kanały kręgowego. W każdym przypadku tego typu objawy są sygnałem do natychmiastowej interwencji chirurgicznej, a zabiegi fizjoterapeutyczne mogą nawet doprowadzić do pogorszenia stanu pacjenta.
Lumbago, czyli postrzał jest często wynikiem patologicznych zmian w obrębie krążka międzykręgowego, który wywiera ucisk na wiązadło podłużne tylne lub drażni pierścień włóknisty w jego unerwionej powierzchni przez wnikające fragmenty jądra galaretowatego. Często jest to pierwszy symptom objawów choroby zwyrodnieniowej, który prowadzi do powstania takich zespołów chorobowych jak: rwa kulszowa czy udowa.

2. Zespoły bólowe kręgosłupa - w odcinku szyjnym:

W zespole bólowym szyjnej części kręgosłupa wyróżnia się następujące jednostki chorobowe:
- Bolesny kręcz szyi - schorzenie dotyczy przednio-bocznej części szyi i może mieć charakter stały, bądź napadowy.
- Mielopatia szyjna - to ciężkie , na szczęście bardzo rzadkie powikłanie ucisku w odcinku szyjnym spowodowane uszkodzeniem rdzenia kręgowego.
- Rwa ramienna (brachialgia) - choroba, której objawem jest promieniujący ból od karku do ramienia, jak również wzdłuż całej kończyny górnej aż do pleców, a niekiedy nawet dom łopatki oraz klatki piersiowej. Innym spotykanym terminem określającym tę jednostkę chorobową jest radikulopatia szyjna.

3. Piersiowe zespoły bólowe:

Zaliczane są do najrzadziej występujących dolegliwości kręgosłupa. Sporadycznie można się jedynie zetknąć z chorobą krążka międzykręgowego na tym odcinku, ze względu na wzmocnienie tej części kręgosłupa przez żebra. Wystąpienie patologicznych zmian w tym odcinku może dawać nie tylko objawy bólowe, ale może też stwarzać wrażenie wystąpienia dolegliwości w obrębie narządów wewnętrznych.
W przypadku zmian w górnej części odcinka piersiowego kręgosłupa, bóle mogą promieniować do barku lub kończyny górnej, a także stwarzać wrażenie dolegliwości płuc, przełyku i serca.
Zmiany w środkowej części odcinka piersiowego kręgosłupa, poza bólem miejscowym lub promieniującym, mogą sugerować chorobę żołądka, pęcherzyka żółciowego, względnie wątroby.
Patologie w obrębie dolnej części odcinka piersiowego kręgosłupa mogą błędnie sugerować schorzenia jelit, nerek, przydatków, a także cewki moczowej.

Zespoły bólowe kręgosłupa