Polineuropatia cukrzycowa

Polineuropatia cukrzycowa w stopach
Polineuropatia cukrzycowa najczęściej obajwia się bólem lub utratą czucia w stopach i dłoniach
Polineuropatia cukrzycowa stanowi najczęstsze odległe powikłanie cukrzycy. Dotyczy około 50% diabetyków, niezależnie od tego czy chorujemy na cukrzycę typu 1 czy też cukrzycę typu 2.
O ile nie ma skutecznych sposobów leczenia polineuropatii lekami, to wyrównanie cukrzycy i uzyskanie właściwego HbA1c oraz właściwej masy ciała pozwala cofnąć niektórej objawy neuropatii cukrzycowej i zmniejszyć ból.

Co to jest polineuropatia cukrzycowa?

Neuropatia cukrzycowa to zespół wielu schorzeń spowodowanych uszkodzeniem nerwów w wyniku cukrzycy.
Polineuropatią cukrzycową określamy rodzaj neuropatii w której uszkodzeniu ulegają nerwy czuciowe jak i ruchowe.
Nerwy czuciowe są to nerwy odpowiedzialne za przewodzenie bodźców ze środowiska zewnętrznego do naszego ośrodkowego układu nerwowego (tj. mózgowia oraz rdzenia kręgowego) – czyli odpowiadają za odczuwanie dotyku, bólu, zimna czy gorąca.
Nerwy ruchowe odpowiadają natomiast za reagowanie na te bodźce np. za skurcze odpowiednich mięśni odpowiedzialnych za ruchy rąk i nóg.

Polineuropatia cukrzycowa - Objawy

Objawy polineuropatii cukrzycowej najczęściej pojawiają się w nogach i rękach i mogą różnić się pomiędzy diabetykami. Do najczęściej występujących objawów neuropatii czuciowej należą: mrowienie lub utrata czucia (najczęściej i najwcześniej w obrębie dłoni i stóp, tzw. ubytek czucia o typie “rękawiczek i skarpetek”), przeczulica oraz ból.

Ból w przypadku neuropatii czuciowej może mieć bardzo różne nasilenie. Może to być zaledwie dyskomfort, odczuwany jako delikatne kłucie jak i bardzo silny ból. Niekiedy występuje nadwrażliwość bólowa na jakikolwiek bodziec dotykowy – stan ten określamy jako allodynia.

Tak jak nasilenie bólu, również jego charakter może być bardzo zmienny. Niektórzy dolegliwości bólowe opisują jako uczucie pieczenia, inni podają dominujące kłucie, a u pozostałych występuje głęboki, ostry ból.

Zaburzenia czucia opisywane są przede wszystkim jako: wrażenie chodzenia po wacie, nieprawidłowe czucie podłogi, trudności w przewracaniu stron gazety, czy problemy w rozróżnieniu monet bez patrzenia na nie. Zaburzenia czucia temperatury pod postacią nieprawidłowego odczuwania wysokiej temperatury skutkować mogą poważnymi oparzeniami.

Neuropatia ruchowa objawia się najczęściej pod postacią osłabienia mięśni kończyn. Uszkodzeniu mogą ulec nerwy zaopatrujące mięśnie proksymalne (bliżej tułowia – czyli mięśnie ud i ramion) oraz dystalne (obwodowe, bardziej oddalone od tułowia, np. mięśnie rąk i stóp).

W wyniku uszkodzenia mięśni ręki upośledzeniu może ulec koordynacja zapewniająca wykonywanie złożonych czynności, takich jak np. otwieranie drzwi za pomocą kluczy. Pierwszym objawem uszkodzenia nerwów zaopatrujących mięśnie kończyny dolnej może być opadanie stopy.

Następnie dołączyć się mogą problemy z wchodzeniem lub schodzeniem ze schodów, trudności ze wstaniem z pozycji leżącej lub siedzącej oraz upadki w wyniku znacznego osłabienia i zaników mięśni.

Na zaawansowanym etapie dołącza się tzw. chód kaczy, a na skutek zaników drobnych mięśni stóp rozwijają się palce młoteczkowate.

Polineuropatia cukrzycowa - Przyczyny i czynniki ryzyka

Na dzień dzisiejszy nie jest znany dokładny mechanizm rozwoju polineuropatii cukrzycowej, wiadomo jednak że u jej podłoża leży wiele przyczyn.

Swój udział w uszkadzaniu włókien nerwowych ma:

• Niewyrównana cukrzyca, trwająca przez wiele lat (wysokie HbA1c),
• nieprawidłowe stężenia tłuszczów we krwi,
• nadciśnienie tętnicze,
• palenie papierosów,
• narażenie na toksyny uszkadzające nerwy – np. alkohol.
• Wyższe ryzyko uszkodzenia nerwów mają również osoby wyższe, ze względu na dłuższe włókna nerwowe, a więc łatwiejszą możliwość ich uszkodzenia.
• Zaawansowany wiek;
• Obciążenia genetyczne;

Polineuropatia cukrzycowa - Diagnoza

Najważniejszym elementem umożliwiającym rozpoznanie polineuropatii cukrzycowej jest wyczerpująco zebrany przez lekarza wywiad chorobowy. Pomocne w tym są opracowane specjalnie do tego celu kwestionariusze medyczne.

Badanie lekarskie polega między innymi na ocenie czucia powierzchniowego, bólu, temperatury, wibracji. Wykorzystywane są w tym celu włókna monofilamentów (do oceny czucia powierzchniowego) oraz stroiki (do oceny czucia wibracji).

Zastosowanie ma również kilka instrumentów do ilościowej (a przez to bardziej obiektywnej) oceny funkcji czucia wibracji, temperatury, lekkiego dotyku i bólu.

Celem postawienia rozpoznania polineuropatii cukrzycowej może być zalecane wykonanie szeregu badań pomocniczych. Podstawowym jest ocena stężenia hemoglobiny glikowanej HbA1c, będącej wskaźnikiem wyrównania cukrzycy. Wykazano, że stężenie hemoglobiny glikowanej jest wyższe w przypadku tych z nas, których dotknęła polineuropatia cukrzycowa.

Do bardziej szczegółowych badań diagnostycznych zaliczamy badanie elektromiograficzne (EMG), oraz ocenę szybkości przewodnictwa nerwowego (NCV). Badania te umożliwiają określenie dokładnego miejsca uszkodzenia nerwów oraz jego ciężkości.

Badania obrazowe – rezonans magnetyczny oraz tomografia komputerowa – wykorzystywane są celem wykluczenia innych przyczyn uszkodzenia nerwów, przede wszystkim procesów nowotworowych.

Postawienie rozpoznania polineuropatii cukrzycowej powinno zawsze być poprzedzone wykluczeniem innych przyczyn neuropatii. Szacuje się, że w 10-26% przypadkach uszkodzenie nerwów u diabetyków ma inne podłoże. Należy zatem wykluczyć:

• Anemię złośliwą;
• Zatrucie witaminą B6;
• Nadużywanie alkoholu;
• Mocznicę;
• Zapalenie wątroby;
• Zespoły paraneoplastyczne (tzn. współwystępujące z chorobą nowotworową);
• Kiłę;
• HIV/AIDS;
• Działania niepożądane niektórych leków (np. chemioterapii, izoniazydu);
• Choroby rdzenia kręgowego.

Polineuropatia cukrzycowa - Leczenie

W przypadku rozwoju polineuropatii cukrzycowej na dzień dzisiejszy nie istnieje leczenie farmakologiczne, umożliwiające cofnięcie się powstałych uszkodzeń. Jednak wyrównanie cukrzycy, uzyskanie właściwego HbA1c w ramach zalecanych norm oraz właściwa masa ciała pozwalają na cofnięcie niektórych objawów polineuropatii. Wielu pacjentów wskazuje, że wyrównanie cukrzycy praktycznie całkowicie wyeliminowało ból. Najważniejsze znaczenie ma zapobieganie rozwojowi tego powikłania.

Podstawowym elementem mogącym zatrzymać postęp rozwoju polineuropatii cukrzycowej jest więc prawidłowa kontrola cukrzycy. W przypadku cukrzycy typu I ścisła kontrola wyrównania cukrzycy zmniejsza ryzyko rozwoju neuropatii o 60% w ciągu 5 lat.

Jeżeli dominującym objawem polineuropatii cukrzycowej jest ból, prócz leków przeciwbólowych stosowane są leki wspomagające i zwiększające ich działanie – w tym leki przeciwdepresyjne oraz przeciwdrgawkowe [...]

W leczeniu polineuropatii cukrzycowej od pewnego czasu stosowane są również leki mające działanie antyoksydacyjne, w tym przede wszystkim preparaty kwasu alfa-liponowego. Terapię taką rozpoczyna się zazwyczaj na oddziale diabetologicznym w postaci wlewów dożylnych, trwających około 2-3 tygodni. Następnie terapia jest kontynuowana za pomocą preparatów doustnych [...]

Cennym uzupełnieniem terapii farmakologicznej, zwłaszcza w przypadku występowania osłabienia mięśni jest fizykoterapia. Fizjoterapeuta dopracowuje indywidualny program do możliwości każdego z nas, pozwalający jak najdłużej utrzymać prawidłową funkcję mięśni. Prócz standardowych ćwiczeń stosowane są również ćwiczenia w odciążeniu, w tym w wodzie.

Polineuropatia cukrzycowa - Zapobieganie

W zapobieganiu polineuropatii cukrzycowej skuteczne mogą okazać się:

• Odpowiednia kontrola wyrównania cukrzycy, pod postacią prawidłowych wartości glikemii oraz hemoglobiny glikowanej;
• Optymalne leczenie schorzeń towarzyszących np. nadciśnienia tętniczego;
• Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna;
• Zaprzestanie palenia papierosów oraz ograniczenie spożycia alkoholu;
• Zrównoważona dieta, zapewniająca prawidłowe wartości tłuszczów we krwi;
• Utrzymywanie prawidłowej masy ciała;
• Regularne wizyty kontrolne u lekarza prowadzącego.

autor: lek. Grzegorz Sławiński
cukrzycapolska.pl